Google itzultzaile automatikoa Google Inc-ek erabilgarri jarritako software-a da, itzultzeko zerbitzu doain bat da eta momentuan, 58 hizkuntzatara egiten ditu itzulpenak. Sistema honekin, hitzak, esaldiak, dokumentuak eta web orrialdeak itzuli daitezke. Zure helburua testu bat beste hizkuntza batetan edukitzea bada, itzultzaile honekin posible duzu eta honez gain, beste hizkuntza batean dagoen testu batek zer dioen jakin nahi baduzu, testua itzultzailean kopiatu eta zeuk aukeratutako hizkuntzan irakurtzea besterik ez duzu. Google itzultzailearen helburua mundu guztiak informazioa edozein hizkuntzatan eskuragarri eta erabilgarri izatea da.
Google itzultzaileak funtzionatzeko modu berezi bat du. Itzulpen guztiak “Itzulpen automatiko estadistikoa” izendatzen den prozesua erabiltzen duten ordenagailuetatik datoz; hau da, itzulpenak sortzeko testu askotan topatzen diren patroietan oinarritzea da egiten dena. Google itzultzaileak erabiltzen duen metodoaren azalpena hurrengoa da: ordenagailuei hizkuntza guztien arau guztiak zeintzuk diren irakatsi beharrean, ordenagailuek haien kabuz horietaz jabetu daitezen uzten du. Horretarako, ordenagailuek gizakiek itzulitako milioika eta milioka dokumentu aztertzen dituzte; testu hauek liburuetatik, NBE (Nazio Batuen Erankundea) bezalako erakundeetatik eta mundu osoko web orrialdeetatik ateratzen dira. Ordenagailuek testu hauek aztertzen dituzte estadistikoki esanguratsuak diren patroien bila; hau da, itzulpenetan eta jatorrizko testuetan aurkitutako eta kasualitatezkoak ez diren patroien bila. Modu honetan, patroi bat topatzen denean, etorkizunean antzekoak diren testuak itzultzeko erabili daiteke. Prozesu hau milioika bider errepikatzen bada, milioka patroi izango ditugu, eta oso programa azkarra eta ona sortzen da. Arazoak sor daitezke, ordea, itzulpen asko ez daukaten hizkuntzekin; izan ere, kasu hauetan patroi askoz ere gutxiago topatzen dira, eta horrek itzulpenaren kalitatea txikiagoa izatea sor dezake. Googlek ekoizten dituen itzulpenak ez dira beti onak eta zehatzak, horregatik ari dira etengabe testu berriak sartzen, itzultzailearen kalitatea handitzeko.
ESKURAGARRI DAUDEN HIZKUNTZAK
Hizkuntzak etapa desberbinetan joan dira Google itzultzailean sartzen, eta gaur egun 58 hizkuntzetara itzultzeko gai da. Hona hemen momentu honetan aukeratzeko ditugun zenbait hizkuntza:
Afrikaans, Albaniera, Alemanera, Arabiarrera, Armeniera, Azerbaijani, Bielorrusiera, Bulgariera, katalanera, txekera, Txinera, Kroata, Danesera, Eslovaco, Esloveno, Gazteleraz, Estonieraz, Euskaraz, Finlandieraz, Frantsesera, Galesera, Gailegora, etab.
Hurrengo argazkian hizkuntza aukeratzerakoan agertzen zaigun laukia eta itzultzaileak hautatzeko proposatzen dituen hizkuntza guztiak ikus daitezke.
Hala ere, hizkuntza hauetako batzuk alfa fasean aurkitzen dira oraindik, hau da, froga fasean daude eta beraz ez daude guztiz garatuta. Hau dela eta, izan daiteke “alfa hizkuntzen” itzulpenen kalitatea, guztiz garatuta dauden hizkuntzen itzulpenen kalitatea baino txikiagoa izatea. “Alfa hizkuntzak” armenioa, azería, euskera, georgianoa, criollo haitianoa eta urdua dira.
ERABILERA
Itzultzailearen erabilera egokia eta ahal den neurrian hoberena egin ahal izateko zeinbait gauza izan behar ditugu kontuan, puntu hauek jarraituz gero itzultzailea ahalik eta hoberen erabiltzeko gai izango gara:
- Hasteko, itzuli nahi dugun testua egokia dela ziurtatu behar dugu, horrela ez bada, dituen akatsak zuzentzea da egin beharrekoa, bestela, akats horiek itzulitako testuan ere agertuko dira.
- Testua prest daukagunean, jakin beharrekoa da komeni dela ortografia akatsik ez egitea, bestela itzultzailea hitzez erratu daiteke eta guztiz aldatu daiteke testuingurua. Beharbada lortuko dugun emaitza ez da gaizki egongo, baina izan daiteke guk nahi duguna ez izatea.
- Horretaz gain, puntuazio zeinuak erabiltzea beharrezkoa da, bestela itzulpena gaizki aterako da. Itzultzaileak ez du berdin lan egiten adibidez esaldi bukaeran puntua badago eta puntua falta bada.
- Garrantzitsua den beste puntu bat esaldien luzeera da, izan ere, esaldiak gero eta luzeagoak eta konplexuagoak izanez gero itzulpena gero eta okerragoa izango da. Itzulitakoa zentzu guztietan ahalik eta egokiena izatea nahi badugu, esaldi laburrak eta sinpleak egitea da hoberena.
- Honez gain, salbuezpen linguistikoak eta hizkera kolokialeko esamoldeak etab. sahiestea komenigarria da itzultzaileak testua ondo ulertu ahal izateko.
- Itzulpena egin eta gero errepasoa egitea komeni da. Batzuetan Google-ek ezin du itzulpen egokia egin edo guk esaldiari eman nahi diogun zentzua eman. Hau gerta ez dadin, edo gertatuz gero, beharrezkoa da itzulitako testua berriz irakurtzea, horrela guk nahi ditugun zuzenketak egin ditzakegu.
- Itzultzaileak dituen abantaila guztiez onura atera ahal izateko, jakin beharreko gauza da itzulitako testuko hitzetan kurtsorea jarriz gero hauek horiz azpimarratuta agertuko direla, eta hauetan klikatuz gero, itzultzaileak hitz horretarako eskuragarri dituen beste hainbat aukera proposatuko dizkigu. Modu horretan, guk beste aukera bat egin dezakegu itzultzaileak egin duena egokiena ez dela pentsatzen badugu.
Pausu hauek jarraituz gero itzulpenean nahi dugun emaitza lortzea errazagoa izango da.
ADIBIDEAK
Itzultzaile hau aztertzeko erabiliko ditugun hizkuntzak gaztelania eta euskera dira, eta euskera alfa fasean dagoenez gero, itzulpenak ez direla kalitate handikoak izango pentsatzen dugu, hori baita programak ematen digun oharra. Google itzultzaile automatikoa erabiltzean sor daitezkeen arazoak eta itzultzaileak egin ditzakeen akatsak ikusteko egiten dituen itzulpenen zeinbait adibide ikusiko ditugu. Horretarako egunkarietan azaltzen diren berrien itzulpenak egiteko eskatuko diogu, bai euskaratik gaztelariara, bai gaztelaniatik euskarara ere.
1. kasua
Testu hau El correo egunkaritik ateratako berri baten zati bat da, lehenengo kasu honetan gaztelaniaz dagoen berri bat jarriko dugu itzultzailean eta euskarara itzultzeko eskatuko diogu, hau da ondorioa:
Gaztelaniazko testua:
“El próximo viernes Kate (Catalina) Middleton (Reading, 29 años) se casará con el príncipe Guillermo (28) después de ocho años de noviazgo y una ruptura de tres meses. Ingresará oficialmente en la familia real británica, pero ella no nació con sangre azul. Como nuestra Princesa de Asturias, es plebeya, de una familia pudiente pero plebeya. A ninguna de las dos le enseñaron de cría a hacer la genuflexión, pero ahora se inclinan con una naturalidad mecánica. Y se hacen llamar Alteza. Lo de Kate y Letizia se acabó. Si acaso en privado, ese ámbito que para ellas casi ha dejado de existir.”
Google itzultzaileak egindako euskerazko itzulpena:
-
Itzultzean, normalean, euskarazko ordena ez duela errespetatzen esan beharra dago, hau da, kasu batzuetan, gaztelaniazko ordena jarraitzen du. Esaldi jakin batzuk orden egokiarekin itzultzeko gai dela pentsatzen dugu, batez ere, esaldi laburrak direnean, adibidez, “me llamo Mikel” “nire izena Mikel da” bezala itzultzen du. Baina beste adibide honetan, “he ido a casa”, “joan naiz etxera” bezala itzuli du, hau da, gaztelaniazko ordena jarraitu du.
-
Esan beharreko hurrengo gauza askotan ez duela deklinabiderik erabiltzen da. Esaldi laburretan deklinatzeko gai dela ikus dezakegu, “el próximo viernes” “datorren ostiralean” itzuli du. Esaldi luzeetan, ordea, esaldiaren haria galtzen duela ematen du eta normalean ez ditu hitzak deklinatzen, edo beste kasu marka batzuk jartzen dizkie. Adibidez, “pero ella no nació con sangre azul” esaldi luze baten parte izanik, “baina ez zen zuen odol urdina jaio zen” bezala itzuli du, eta beste akats batzuez gain, “odol urdinarekin” beharrean “odol urdina” utzi duela ikus daiteke, hau da, ez du hitza deklinatu.
-
Aurreko adibideaz baliatuz hurrengo puntura pasako gara, ezezko esaldiak ez ditu egoki itzultzen. “Pero ella no nació con sangre azul” adibidean, “baina ez zen zuen odol urdina jaio zen” itzuli du. Hau da, ez partikula ondo erabili du, baina aditzak kokatzerakoan ez du zelan egin jakin eta ezeztapenerako partikula jarri duen arren, esaldia baieztapena izango balitz bezala itzuli du “ez zen zuen” jartzeaz aparte bukaeran “jaio zen” berriro jarriz.
-
Honez gain, askotan itzultzaileak aditzekin arazoak dituela dirudi, izan ere, aurreko adibidean esan dugunaz gain aditzekin beste arazo batzuk ere topatu ditugu. Aditzak zein denboratan itzuli behar dituen ez dakiela ditudi, esaldi askotan aditz laguntzailea falta da, edo denbora ez dago ondo. Honen adibide batzuk: “se casará” “ezkontzeko” bezala itzuli du ”ezkonduko da”-ren ordez, eta “ingresará” “sartzen” bezala itzuli du “sartuko da” jarri beharrean. Beste kasu batzuetan aditza jarri barik utzi du, esaterako: “pero ahora se inclinan con una naturalidad mecánica” “baina orain mekanikoa naturala malda” bezala itzuli du.
-
Lexikoari dagonionez ezagutzen ez dituen hitzak bere horretan uzten ditu edo beste hizkuntza batean ematen ditu, besteak beste: “príncipe” ingelesez eman du,”prince” “printze” jarri beharrean eta “alteza” ere “highness” bezala itzuli du “gorentasun” jarri beharrean.
-
Azkenik, itzultzaileak egiten duen beste akats bat testuinguruarekiko egokiak ez diren hitzak hautatzea da; hau da, hitza ondo itzultzen du, baina testuingurua ez du kontuan hartzen eta beraz, aukeratutako hitza, batzuetan, ez da egokia esaldian. Gure testuan honen adibidea ikus daiteke “ámbito” “azalera” bezala itzuli duen esaldian, eta kasu honetan besteak beste ”eremu” izango litzateke hitz egokia.
2. kasua
Testu hau Berria egunkaritik ateratako berri baten zati bat da, kasu honetan euskaraz dagoen berri bat jarriko dugu itzultzailean eta gaztelaniara itzultzeko eskatuko diogu, hau da ondorioa:
Euskarazko testua:
“Azken urteotan hainbat arrantzale hil dira bai Euskal Herrian izandako istripuetan, bai euskal enpresa batentzat lanean ari zirela atzerrian gertatutako ezbeharretan. Iazko urrian, Santoñako (Kantabria, Espainia) Siempre al Alba itsasontziarentzat lan egiten zuen langile bat desagertu zen, Pasaiako kostatik zortzi miliara. Senegaldarra zen jatorriz. Iaz ere, urtarrilean, L’Epaulard arrasteontzia irauli egin zen Landetako uretan (Frantzia), Biscarrossetik hamabost kilometro ingurura. Lezoko (Gipuzkoa) 54 urteko arrantzale bat hil zen istripu hartan, eta beste lau arrantzale salbatu egin behar izan zituzten.”
Google itzultzaileak egindako gaztelaniazko itzulpena:
“En los últimos años algunos pescadores han muerto en accidentes en el País Vasco, la empresa vasca de trabajo de los accidentes ocurridos en el extranjero. En octubre del año pasado, de Santoña (Cantabria, España) siempre fue un trabajador que trabaje en buques Alba desapareció, a ocho millas de la costa de Pasajes. Origen senegalés. El año pasado en enero, L’arrastreros Epaulard volcar el agua en las Landas (Francia), kilómetros Biscarrossetik quince años. Lezo (Gipuzkoa), un pescador de 54 años murió en el accidente, y cuatro otros pescadores tuvieron que ser salvados.”
Hasteko, esan behar dugu itzulpen hau askoz ere hobea dela, eta bestea baino hobeto uler daitekeela jatorrizko testua aurrean ez badaukagu. Hala ere, akatsak badaude, ikus ditzagun zeintzuk diren horietako batzuk:
-
Hemen ikusten dugun akats nagusia aditzak ez direla jokatzen da, hau da, aditzak itzultzerakoan, batzuetan infinitiboan uzten dira, adibidez: “irauli egin zen” “volcar” bezala itzuli du “volcó” itzuli beharrean. Hau esaldi luze eta konplexuetan gertatzen da, baina honek normalean ez du ulermenaren kontra egiten gehienetan aditza jokatuta ez badago ere esaldia ulertzeko gai baikara.
-
Beste kasu batzuetan, aditzak, zuzenean ez dira itzultzen, esaterako, “senegaldarra zen jatorriz” esaldia “origen senegalés” itzuli du, “era” aditza ez da agertzen.
-
Bestalde, deklinatuta dauden hitzak beti ez ditu ondo itzultzen, kasu batzuetan ez ditu bereizten. Esate baterako, “euskal enpresa batentzat” “la empresa vasca” itzuli du, eta akats honek esaldiak zentzua galtzea dakar, hau baita itzulitakoa: “bai euskal enpresa batentzat lanean ari zirela atzerrian gertatutako ezbeharretan” = “la empresa vasca de trabajo de los accidentes ocurridos en el extranjero”. Beste adibide honetan zentzua guztiz aldatzen da: “Lezoko (Gipuzkoa) 54 urteko arrantzale bat hil zen istripu hartan” esaldia “Lezo (Gipuzkoa), un pescador de 54 años murió en el accidente” bezala itzuli da. Hemen “Lezo” deklinatuta agertzen zen eta itzulpenean ez da “de” preposizioa agertu, honen ordez, koma bat jarri da izenaren ostean eta ondorioz, “Lezo” pertsona baten izena izango balitz bezala itzuli da esaldia.
-
Beste kasu batzuetan bere horretan uzten ditu deklinatuta dauden hitzak, adibidez, “Biscarrossetik” bere horretan utzi du.
-
Sintaxiari dagokionez akatsen bat ere badago, besteak beste honako hau: “Santoñako (Kantabria, Espainia) Siempre al Alba itsasontziarentzat lan egiten zuen langile bat desagertu zen” esaldiaren itzulpena ”de Santoña (Cantabria, España) siempre fue un trabajador que trabaje en buques Alba desapareció”izan da, eta guztiz okerra da, ordena ez da gorde eta esaldiak zentzua galdu du.
-
Lexikoari begirada bat emanez gero, hitzak nahiko ondo aukeratzen dituela esango genuke, baina kasu honetan oker bat egon da, “hamabost kilometro ingurura” esaldia “quince años” bezala itzuli du.
Ikus dezagun orain zer gertatzen den liburu baten ataltxo baten itzulpena egiteko eskatzen badiogu. Honetarako Bernardo Atxagaren “Zeru horiek” liburua aukeratu dugu; lehenengo liburu horren bai euskerazko bai gaztelaniazko bertsioak idatziko ditugu, giza itzultzaile batek zelan egiten duen ikusteko, eta gero itzultzaile automatikoak horiek zelan itzultzen dituen erakutsiko dugu.
“Zeru horiek” liburua, euskarazko bertsioa:
“Alde zaharreraino egindako ibilia ere jaitsiera bat izan zen, baina bere pauso berri haiek ez zuten, aurrekoek bezala, ametsetik errealitaterainoko tartea bete, baizik eta estuago eta soilago bat, Kanpotik Barrura zihoana. Hala, iritsi ibaiaren zubira, ikusi bere haurtzaroko gune guztiak -Arenaleko parkea, San Nikolaseko eliza, Correo eta Bidebarrietako kaleak, Arriaga Antzokia, ibaia bera-, eta Margaritak agindutakoa gertatu baitzitzaion, gune haietako objetu guztiak, etxeetako harriak bezala zuhaitzetako hostoak, eta ibaia ertzetako txalupak bezala kafetegietako errotuloak, hitzegiten hasi zitzaizkiola, hitzegiten eta eskua luzatzen, zatoz, zatoz, ongi etorria etxera.”
“Esos cielos” liburua, gaztelaniazko bertsioa:
“La caminata hasta el casco viejo de la ciudad también fue un descenso, pero esta vez sus pasos no recorrieron el tramo entre sueño y realidad, sino otro más simple que separaba lo exterior de lo interior. Había estado mucho tiempo fuera y volvía a casa. Al llegar al puente sobre la ría y ver todos los lugares de la infancia -el parque del Arenal, la Iglesia de San Nicolas, el teatro Arriaga-, comenzó a sentir lo que le había dicho Margarita al salir de la cárcel, que las cosas de su vida pasada, lo mismo las piedras de los edificios, que las barcas de la ría o los rotulos de las cafeterías, comenzarían a hablarle, bienvenida, bienvenida a casa, y que aquella acogida le daría fuerzas.”
Google-ek egindako euskeratik gaztelaniarako itzulpena:
“En la caída de la antigua a favor de tránsito fue uno de los pasos, pero no eran nuevos, como el errealitaterainoko sueño anterior llenar el espacio, sino un soilago más estrecho y, zihoana Vamos afuera. Sin embargo, el río alcanzó el puente, visite el sitio de su niñez todo Arenal Park, Iglesia de San Nicolás, Bidebarrieta y las calles E, el Teatro Arriaga, el mismo río, y fue ordenada por los sitios baitzitzaion Margarita, todos estos objetos, como hojas de árboles, casas de piedra, y el río signos de los bancos de los barcos como cafeterías, zitzaizkiola empezó a hablar, hablar, y extender la mano, ven, ven, bienvenido a casa.”
Google-ek egindako gaztelaniatik euskararako itzulpena:
ONDORIOAK
Google itzultzailea, Web-ean hizkuntzak itzultzeko material oso erabilgarria dela azpimarratuko genuke. Itzultzailea profesionalek garatutako lana da, hauek hizkuntza askotariko testuak sartu dituzte eta horren ondorioz itzulpen nahiko zehatzak egiteko gai da, hala ere zehaztasun eta egokitasun maila hizkuntzaren arabera aldatzen da.
Horretaz gain, segundo gutxi batzuetan egiten du itzulpena, beraz, ez dugu asko itxaron behar nahi duguna lortzeko. Itzultzaile honekin, dokumentu osoak eta hizkuntza desberdinetan dauden web orrialde osoak itzuli daitezke. Itzultzaileak proposatutako aukeren artean bat hautatu, horretan klikatu eta orrialdea agertuko zaigu aukeratutako hizkuntzara itzulita.
Komenigarria da jakitea Google itzultzaileak modu eraginkorrenean egiten dituen itzulpenak jatorrian ingelesezko testu bat daukatenak direla. Interneten gehien erabiltzen den hizkuntza da ingelesa, jende askok behar duelako landu da ingelesa beste hizkuntzak baino gehiago, beraz, testuak ingelesez badaude, Google itzultzaileak egindako itzulpena hobea izango da.
Itzultzaileak hitzak aldatzeko ematen duen aukera ere azpimarratzekoa dela pentsatzen dugu, modu onetan gure ustez egokiena dena aukeratu dezakegulako. Honek erabilgarri duen beste baliabide bat entzumenarena da, hizkuntzaren arabera, posible da guk idatzitako testua eta sistemak itzultzen duena momentuan entzutea entzumenaren botoia sakatuz.
Itzultzaileak hainbat akats betetzen dituen arren hizkuntzetako bat euskera denean, nahiko itzultzaile ona dela iruditzen zaigu, eta eskuragarri dituen baliabideak ere oso interesagarriak eta zerbitzuzkoak dira. Gure ustez, momentuz itzultzaile automatikoak ez dira giza itzultzaileak bezain onak, zehatzak eta fidagarriak, hala ere, bai itzultzaileei lana errezteko, bai testu bat itzultzerakoan horren ideia orokorra, eta askotan ideia orokorra baino gehiago ere, hartzeko oso tresna onak dira itzultzaile automatikoak, eta era berean, Google itzultzaile automatikoa programa ona dela pentsatzen dugu.
Iturriak:
-
Google traductor, Google Inc, 2010. Kontsultatua: apirilak 2011. Orrialdea: http://translate.google.es/#es|eu|
-
Google traductor añade 11 nuevos idiomas, Bitelia, 2008. Kontsultatua: apirilak 2011. Orrialdea: http://bitelia.com/2008/09/google-tranductor-anade-11-nuevos-idiomas
-
Google translate, Wikidepia, la enciclopedia libre, 25 de marzo de 2011. Kontsultatua: apirilak 2011. Orrialdea: http://es.wikipedia.org/wiki/Google_Translate
-
Opentrad, machine translation (2010). Kontsultatua: apirilak 2011. Orrialdea: http://www.opentrad.com/index.php?idioma=ca
Egileak: Ainhoa Causo, Jone Flores eta Leire Zamalloa