Sarrera
Orotariko Euskal Hiztegia (OEH siglez ere ezaguna) Euskaltzaindiak egin duen lanik handienetako bat da, lexikografian ari direnentzako ezinbesteko baliabidea izanik. Hiztegi historiko honetan euskararen aro eta euskalki guztietako idazkietako lexikoa jaso eta antolatzen da. Orotariko Euskal Hiztegia hamasei liburukitan argitaratuta dago: lehena 1987an argitaratu zen paperean eta 16.a 2005ean. Ikertzaile eta erabiltzaile orok erraztasunez kontsulta dezan Euskaltzaindiak Internetez eskaintzen du hiztegiaren oinarrizko bertsio elektronikoa, orrialde honetan eskuragarri dagoena: http://www.euskaltzaindia.net/oeh
Babeslea eta bultzatzailea
Aztertzen ari garen hiztegi hau Euskaltzaindiak bultzatua da. Koldo Mitxelenak, Euskaltzaindiaren enkarguari jarraituz, eman zion hasiera ekimen honi 1984. urtean euskararen ondare lexikografiko zabala biltzeko helburuz. Hasiera batean, lan hau burutzeko 50 urte lehenago (1955ean) Azkuek argitaratu zuen Diccionario Vasco-Español-Francés obra eguneratu, zuzendu eta osatzen hasi zen. Dena den, lehen saiakera honek ez zuen atarramendurik eman, alde batetik lana oso astiro zihoalako eta, bestetik, La Gran Enciclopedia Vasca argitaletxeak Azkueren hiztegia berrargitaratu zuelako. Beraz, ekimen hau aurrera ateratzeko beste irtenbide bat aurkitu beharrean zeuden eta Mitxelena ohartu zen hiztegia osatzeko lan-talde zabala beharrezkoa zela, lan mardulagoa egitea ezinbestekoa baitzen. Mitxelenaren heriotzaren ondoren (1987an) Ibon Sarasolak hartu zuen ekimen honekin jarraitzeko ardura.
Corpusa
Hiztegiaren corpusa osatzeko 1970eko hamarkada arterainoko 310 obra oso aukeratu zituzten. Hortik, 5.800.000 hitz atera zituzten. Idazki horietatik kanpo dagoen lexikoa ez da Orotarikoan azaltzen.
Erabilitako hizkuntzak
Esan bezala, euskarazko hiztegi bat da; hitz-sarrerak eta adibideak euskaraz azaltzen dira, baina azalpenak gaztelaniaz edo frantsesez ematen dira, eta kasu askotan bi hizkuntzetan. Hala ere, ezin dezakegu esan hiztegi hau guztiz elebiduna denik, euskal hitzen gaztelaniazko eta batzuetan frantsesezko ordainak ematen badira ere, ez baitira alderantziz ematen.
Hitz-sarreren egitura
Orotariko Euskal Hiztegiak 125.987 sarrera biltzen ditu eta honela egituratzen dira:
- Hitza.
- Hitzaren aldaerak eta aurreko hiztegigileek hitzari buruz esandakoa.
- Aldaera bakoitzaren euskalkiak.
- Aldaeraren idatzizko lehen erabileraren urtea (gehienetan).
- Hitzaren esanahia.
- Literatur tradizioko adibideren batzuk.
Adibide hauekin argiago ikusiko dugu OEHaren hitz-sarreren egitura:
Eguzki izena:
Ikusi aditza:
Laburdurak bi ataletan banatzen dira: lehenengoan, orokorrak ditugu. Adibidez:
Bigarrenean, euskalki, azpieuskalki eta aldaerak agertzen dira. Esaterako:
Bibliografia
Hauek dira Interneten Orotariko Euskal Hiztegiari buruz idatzitako zenbait artikulu eta lan:
- Orotariko Euskal Hiztegia (2011, urtarrilak 4). Wikipedia, Entziklopedia askea. Kontsultatua: martxoak 10, 2011. Orrialdea: http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Orotariko_Euskal_Hiztegia&oldid=1832999.
- Orotariko Euskal Hiztegia (2010). Euskaltzaindia. Kontsultatua: martxoak 10, 2011. Orrialdea: http://www.euskaltzaindia.net/oeh
- “Euskaltzaindia presenta el Diccionario General Vasco-Orotariko Euskal Hiztegia, completado tras 21 años” (2005, azaroak 19). Euskalkultura.com, euskal diaspora eta kultuura. Kontsultatua: martxoak 10, 2011. Orrialdea: http://www.euskalkultura.com/noticias/euskaltzaindia-presenta-el-diccionario-general-vasco-orotariko-euskal-hiztegia-completado-tras-21-anos?language_sync=1
- Euskaltzaindia, “Orotariko Euskal Hiztegia: 50 urteko lana” (2005, azaroak 18). Erabili.com Azpeitiko Euskara Patronatua. Kontsultatua: martxoak 10, 2011. Orrialdea: http://www.erabili.com/zer_berri/berriak/1132268095
- Ibaizabal argitaletxea, “Orotariko Euskal Hiztegia sarean” (2009, azaroak 9). Ibaizabal,kulturaz blai albisteak. Kontsultatua: martxoak 10, 2011. Orrialdea: http://www.ibaizabal.com/kul_albis.php?id=74
- Euskaltzaindiako Prentsa Zerbitzua, “Orotariko Euskal Hiztegia sarean dago, Euskaltzaindiaren webgunean” (2009, urriak 13). Euskaltzaindia, Plazaberri. Kontsultatua: martxoak 10, 2011. Orrialdea: http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_content&Itemid=1&catid=121&id=534&lang=eu&view=article
Egileak: Irati Garaioa, Idoia Ibarluzea eta Amaia Navarro
