3000 HIZTEGIA da guk aztertuko duguna, horrela hiztegi honek dituen alde positiboak eta negatiboak ikusi ahal izango ditugu. Jorratuko ditugun puntuen artean hiztegiak eskaintzen dituen hizkuntzak, sorreraren gorabeherak eta beste hiztegiekiko konparaketak aurkituko dira. Hau da 3000 HIZTEGIAren orrialdea: http://www1.euskadi.net/hizt_3000/
Hiztegi hau Bostak Bat lantaldearen Adorez sortako itzulpenezko hiztegia da. Lehen argitalpena 1996. urtean egin zen Aurten Bai Fundazioa eta Bass S.L– ren laguntzarekin; lehen bertsioa 2001. urtean eguneratu zen. Hiztegi hau Eusko Jaurlaritzak babesten du eta Euskaltzaindiaren arauen arabera moldatuta dago.
3000 HIZTEGIAk bi hizkuntza erabiltzen ditu: euskara eta gaztelania. Arrazoi honengatik esan dezakegu hiztegi hau elebiduna dela. Hiztegiari alor honetan egin beharreko kritika bat web orrialdeak bilaketak alemanez, frantsesez eta ingelesez egiteko aukera ematen digula da, baina aukera hauek klikatzerakoan baliabidea ez dago eskuragarri.
3000 HIZTEGIAn Euskaltzaindiaren Hiztegi Batua-n (2000.eko abenduko bertsioa, Euskera 45-2) agertzen diren sarrera, azpi-sarrera eta adiera guztiak aurkituko ditugu sarrera eta azpi-sarrera bakoitzari dagozkion erdal kide eta adibideez horniturik.
Bilaketak egiteko modu diferenteak
Hitzen bilaketa egiteko hiztegi honek bide bi proposatzen ditu hizkuntza aukeratu ostean:
Bata, hitzaren bilaketa egitea da. Horretarako hitzari dagokion laukitxoan idatzi behar da bilatu nahi dena, ilun hitza, adibidez. Bestea, hitz zerrenda bat aurkitzea da, horretarako “Aurkitu nahi den hitza eta ondorengoak” jartzen duen laukitxoan idatzi behar dira hitz-zerrendaren hasierako karaktereak edo hitza osorik eta 20 hitzen zerrenda eskainiko da. Honez gain, aurreko zein ondorengo 20 hitzak ikusteko aukera ere izango dugu eta zerrendako edozein hitzen gainean sakatuz gero, hitz horri buruzko informazioa pantailaratuko da. Min hitza sartzen badugu, esaterako, hitz honen aurreko eta ondorengo 20 hitzak alfabetikoki ordanaturik azalduko zaizkigu paperezko hiztegi bat izango balitz bezala. Azalpen honen adibidea ikus daiteke argazki hauetan:
1. aukera:
2. aukera:
Sarrerei buruzko informazioa
Bilatu dugun hitza pantailaren erdian agertuko da. Sarrera bakoitzean kategoria gramatikala agertuko da, bilatutako hitza aditza bada, hiru formatan emango da: partizipioa, erroa eta gerundioa. Honez gain, jakintza arloa (Bot., Zool., Geol., Inform., Hizk., etab.) eta izendapen zientifikoa (otso hitza sartzean Canis lupus, adibidez) ere agertuko dira.
Erdal kideak adieraka sailkatuta eta zenbaki gorriz adierazita agertuko dira, eta adibideak zenbaki urdinez adierazita. Sarrerako aldaera forma onartua ez denean hiru aukera aurkezten dira forma egokia aurkitzeko:
1. Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuan “h.” (hobe) dutenak alboan dute forma onartua.
2. Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuan “e.” (erabili) dutenak alboan dute forma onartua. Adibidez, haundi hitza sartzen bada, hiztegiak handi hitza erabiltzeko proposatuko digu.
3. Gainerakoetan ikus-en bidez forma onartu edo estandarragoetara bidaltzen da eta gainean sakatuz forma horretako informazioa eskaintzen da. Esaterako, emon aditza sartzen badugu, eman aditza ikusteko gomendioa ematen digu.
Hitzak aurkitzeko moduak
3000 HIZTEGIAN bilaketa bat egitea oso erraza da, behin orrialdean sarturik euskera-gaztelania edo gaztelania-euskera aukeren artean bat hautatu behar dugu eta “hitza“/”palabra” jartzen duen lekuan bilatu nahi dugun hitza idaztea da egin beharreko gauza bakarra, honen ondoren “bilatu“/”buscar” botoia sakatu, eta listo.
Hauek dira 3000 HIZTEGIAk hitzak aurkitzeko eskaintzen dituen hiru modu desberdinak:
1. Hitza txarto idazten bada edo hiztegian ez dagoen hitz bat sartzen bada, sistemak zerrenda bat proposatuko du horietatik bat aukeratzeko eta Buscar/Bilatu botoia sakatuz gero, hitz horri dagokion informazioa pantailaratuko da.
2. Hitz onartuaren aldaera bat idatzita ere, sistema prest dago gura den hitzaren forma desberdinak aurkitzeko. Adibidez, hitza “h” nahiz “h”-rik gabe idatzi arren aldaera zuzena edo estandarra agertuko da, hau da, andi idatzi arren handi forma onartua agertuko da. Berdin gertatzen da hitz elkartuetan gidoiarekin, loturik nahiz banaturik idazten bada. Adibidez arto(-)buru aurkitzeko ondoko aukerak ditu erabiltzaileak: artoburu, arto(-)buru, arto-buru eta arto buru. Denetatik arto(-)buru sarrera agertuko da.
3. Hitzaren lehen hizkiak idazten badira, adibidez buru idazten bada bi sarrera eskaintzen ditu sistemak: buru eta burutu, baina bur, bur-, nahiz bur& idazten bada, hizki horiekin hasten diren hitzen zerrenda bat proposatzen da. Zerrenda horretako hitz bat markatu eta Bidali botoia sakatzean (adibidez buraso) hitz horri dagokion informazioa eskuratuko da (buraso h. guraso).
4. Bilaketa gaztelaniaz egiterakoan, hitza azentuarekin nahiz azentu gabe idatzi daiteke. Modu batera edo bestera bilatuz 3000 HIZTEGIAk hitzaren forma akademikoa aurkituko du; adibidez, cabezon idazten bada pantailan cabezón berba azalduko da. Gauza bera gertatzen da dieresiarekin, bai pingüino idatziz bai pinguino idatziz, 3000 HIZTEGIAk pingüino formara bideratuko du bilaketa.
Beste hiztegi batzuekin konparatuta
Hiztegi honen antzeko beste bat Elhuyar Hiztegia da. Hiztegi honek bilatu nahi dugun euskal edo erdal hitza itzultzeaz gain, aurrizki zein atzizki bat sartuz gero hau darabilten hitzen zerrenda eskainiko digu. 3000 HIZTEGIAk, ordea, ez du baliabide hau eskaintzen.
Adibide bat jartzearren, 3000 HIZTEGIAn buru hitza sartzen bada hiru aukeretatik bat hartzeko proposatzen du hiztegiak, bata gaztelaniazko abad izango litzatekeena, bestea gaztelaniazko cabeza (honen barruan hamaika adiera), eta azkena gaztelaniazko espigar edo granar izango litzatekeena (honen barruan 3 adiera). Elhuyar Hiztegian buru bilatuz gero, aukerak askoz ere ugariagoak dira: hamalau adiera desberdin eskaintzen dizkigu hiztegiak, eta honez gain, lexi eta lokuzio ugari azpizarrera moduan ere.
Ikus dezakegunez hiztegi biek eskaintzen dituzten baliabideak nahiko antzekoak dira; hala ere, bi hiztegiak erabili ditugu eta gure ustez Elhuyar Hiztegiak ematen dituen itzulpenak eta sarrera aukerak 3000 HIZTEGIAk eskaintzen dituenak baino hobeak dira, aurrizkien eta atzizkien baliabidea izateaz gain.
3000 HIZTEGIA Labayru Ikastegiak interneten eskuragarri duen hiztegiarekin ere konpara dezakegu. Hiztegi honen sarrera orrian euskera/gaztelania edo castellano/euskera hiztegien artean aukeratu behar da, eta bietako bat hautatu dugunean bilaketa egiteko hiru modu proposatzen dira: “berbea osorik“/”palabra completa“, “-(e)tik hasita“/”comienza por” eta “daukala“/”contiene“. Hiru modu hauen artean aukeratzeko ideia ona dela pentsatzen dugu eta 3000 HIZTEGIAk ez daukan baliabide bat da. Labayru Hiztegian buru hitza “berbea osorik” aukeraren barruan bilatzen badugu hamar adiera azaltzen dira, baina 3000 HIZTEGIAn ez bezala buru-rekin aurki daitezkeen hainbat eta hainbat hitzen, lokuzioen, etab.-rren zerrenda bat daukagu eskuragarri.
Laburbilduz, 3000 HIZTEGIA kontsulta azkar eta ez oso sakon bat egiteko egokia izango litzateke. Baina gure ustez, sakonagoa, zehatzagoa eta kalitate handiagokoa den bilaketa bat egiterako orduan beste hiztegi mota batzuetara jo beharko litzateke; Orotariko Euskal Hiztegia adibidez, hiztegi egokia da bilaketa espezializatuagoak egiteko. Orotariko Euskal Hiztegiaz aparte aipatutako beste bi hiztegiak (Elhuyar eta Labayru) ere nahiko onak dira horren espezializatuak ez diren bilaketak egiteko, baina bai bilaketa sakonak eta kalitatezkoak egin ahal izateko.
Iturriak:
- 3000 Hiztegia (2003). Kontsultatua: 2011ko martxoa. Orrialdea: http://www1.euskadi.net/hizt_3000/indice_e.htm
- 3000 Hiztegia (2008). Wikipedia, Entziklopedia askea. Kontsultatua: 2011ko martxoa. Orrialdea: http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=3000_hiztegia&oldid=735416.
- Non zer, Karmel Aldizkaria. Kontsultatua: 2011ko martxoa. Orrialdea: http://www.karmelaldizkaria.com/upload/pdf/karmel-2008-1.pdf
- 3000 hiztegia Android-en (2010), Sustatu, Mikel Olasagasti Uranga. Kontsultatua: 2011ko matxoa. Orrialdea: http://sustatu.com/1290361966
- Elhuyar Hiztegia (2004). Kontsultatua: 2011ko martxoa. Orrialdea: http://www.euskara.euskadi.net/r59-15172x/eu/hizt_el/index.asp
- Labayru Hiztegia (2008). Kontsultatua: 2011ko apirila. Orrialdea: http://zerbitzuak.labayru.org/diccionario/hiztegiasarrera.asp
Egileak: Ainhoa Causo, Jone Flores eta Leire Zamalloa
