Urteetan zehar, idazkera oralitatearen aurrean egin den eboluzioetariko bat dela sinetsi izan da modu okerrean, historiaren hasiera idazkerarekin bat ematen delako edota idatziz ematen dena soilik ikas dezakegulako.
Ong-en ustez, berriz, textu mota guztiak soinuaren munduarekin erlazionatuta egon behar dira nahitaez, beraz, idazkera oralitatearen aurrean “bigarren mailako sistema” sistema bat izango litzateke, ahozko izkuntzarekiko dependentzia duelako. Oralitateak ez du idatziarekiko inolako dependentziarik baina ez da sekula inoiz idazkerarik eman oralitaterik gabe. Ong-ek bi motatako oralitateak bereitzen ditu, alde batetik “oralitate primarioa” eta bestetik “bigarren mailako oralitatea”:
- “Oralitate primarioa”(Oralidad primaria): idazkerari buruzko edozein ezagutza ez duen kulturarentzat erabiltzen du.
- “Bigarren mailako oralitatea” (Oralidad secundaria): Gaur egungo teknologia kultura da, non oralitatea telefonoa, irratia eta telebista bezalako medio elektronikoen bitartez ematen da; baina medio elektroniko hauek idazkerarekiko dependenteak dira euren funtzionamenduari dagokionez.
Hipermedio kontzeptua Ted Nelsonek eman zuen ezagutzera ordenagailu baten pantailan testu baten portaera azaltzeko asmoz. Hipermedioa, hipertextuaren antzeko antolakutza forma da baina, estruktura multilineal bat erabiltzen du, beraz, irakurleak edo erabiltzaileak ibilbide anitzetatik sar daiteke. Hau da, esteken bitartez zeharkatuta, saltoak eta loturak dituen eta irudak, idatziak eta ahotsak batzen dituen testu multzoa da.
Hobeto bereizteko, hau izango litzateke hipertextu adibide bat:
eta hau hipermedio adibide bat:
ERREFERENTZIAK:
- Colaboradores de Wikipedia. Walter J. Ong [Internet]. Wikipedia, La enciclopedia libre; 2009 ene 17, 10:43 UTC [cited 2009 feb 8]. Disponible en: http://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Walter_J._Ong&oldid=23324211.
- Colaboradores de Wikipedia. Hipertexto [Internet]. Wikipedia, La enciclopedia libre; 2009 feb 7, 16:33 UTC [cited 2009 feb 8]. Disponible en: http://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Hipertexto&oldid=23908367.
- Antonio Invernón. Ted Nelson. 2006. [Internet] Fecha de consulta: 06 de febrero del 2009, 22:23. Disponible en: http://www.upf.edu/pdi/dcom/xavierberenguer/recursos/ima_dig/_1_/estampas/1_3.htm
- Ong, Walter, Oralidad y escritura. Tecnologías de la palabra, Fondo de Cultura Económica, México, 1999.
